سيستم هاي اعلام و اطفاء حريق

ارزيابي آموزش تجهيزات ايمني و آتش نشاني: آموزش ­هاي شهروندي در رابطه با ايمني و آتش يكي از مهمترين راهكارها براي پيشگيري از حوادث به ويژه در كلانشهرها است. به واقع به علت پيچيدگي ماهيت اجتماعي و به ويژه مسائلي مانند فرسودگي بافت­هاي فرسوده، افزايش مهاجرت، حاشيه­ نشيني و بسياري از مسائل ديگر در شهر تهران، تنها با مشاركت و آموزش شهروندان است كه مي­توان به مقابله با بسياري از حوادث رفت. در همين زمينه سازمان آتش ­نشاني و ايمني شهر تهران(تجهيزات ايمني و آتش نشاني) اقدام به برگزاري دوره­هاي آموزشي كوتاه مدت براي شهروندان كرده است. هدف اصلي اين مقاله ارزيابي ميزان اثربخشي اين آموزش ­ها بوده است. در همين راستا تعداد ۴۰۰ نفر از شهرونداني كه در اين آموزش ­ها شركت كرده­ اند، به صورت گلوله جادويي شناسايي شده و پرسشنامه­ هاي مربوط به اثربخش در ميان آنان توزيع شد. داده­ ها نشان مي­دهد كه اين آموزش­ها تا حد قابل قبولي اثربخش بوده و توانسته هم دانش و آگاهي آنان در حوزه ايمني را افزايش داده و هم رفتار آنان در اين حوزه را تغيير دهد.

ارزيابي آموزش تجهيزات ايمني و آتش نشاني

بحث ايمني در برنامه­ ريزي شهري در سال­هاي اخير بسيار مورد توجه بوده است. امروزه انجمن ­هاي علمي مختلفي كه از اعتبار جهاني برخوردارند درحال تحقيق روي موارد ايمني شهري هستند از جمله اين انجمن ­ها مي­توان به انجمن بين ­المللي برنامه­ ريزان شهري و منطقه ­اي اشاره كرد. اين انجمن كه متشكل از برنامه ­ريزان متخصص است، در سال ۱۹۶۵ميلادي تاسيس شده است. هدف اين انجمن گردهم آوردن برنامه­ ريزان شهري و منطقه ­اي با سابقه و حرفه ­اي است. اين انجمن كه يك سازمان غير دولتي است بوسيله يونسكو، سازمان ملل و شوراي اروپا تاييد شده و مقر آن در لاهه است.

اين انجمن در كنگره­ هاي مختلف به جايگاه خطر و ايمني در برنامه ­ريزي شهري پرداخته كه اين خود بيانگر اهميت موضوع در برنامه ­ريزي شهري است. بررسي ­هاي بعمل آمده نشان مي­دهد كه در بيشتر مناطق شهري در سراسر دنيا، ساختمان­سازي به سطح استاندارد نرسيده، بصورتيكه مناطق آسيب­ پذير بيشتر شده ­اند و توسعه غيرقانوني، شهرها را به مناطق پر خطر تبديل كرده است.

جوامع در مناطق پرجمعيت با ساختمانهاي ضعيف، بسيار آسيب ­پذير شده­ اند و در معرض آسيب­ هاي ناشي از فرسايش محيطي، آتش ­سوزي، سيل و زمين لرزه قرار گرفته­ اند. از طرف ديگر توسعه شهرنشيني به طرز فجيعي سبب افزايش آسيب­ پذيري جوامع انساني گرديده است، زيرا به موجب آن برخي جوامع مجبورند در مناطق نا استوار مانند اطراف تپه ­ها كه مستعد به رانش زمين هستند يا در زمينه اي با كيفيت پايين كه خطر تخريب ساختمان ها در آنها وجود دارد سكني گزينند.

ارزيابي حوادث با تجهيزات ايمني و آتش نشاني

حوادث و بلايا از قبيل آتش سوزي، زلزله، تخريب و فرو نشستن ساختمان­ ها يا تخريب­ هاي محيطي ممتد كه آهسته ­تر اتفاق مي­افتد، باعث از دست رفتن زندگي و وارد آمدن آسيب ­هاي جدي به افراد مي­شوند. همچنين درصد قابل توجهي از مردم نيز در مناطق حاشيه­ اي با حداقل خدمات شهري و لوازم  زير ساختي زندگي مي­كنند. اين جوامع عمدتا در معرض خطراتي هستند كه گاهي منجر به از دست دادن مكان زندگي وگاهي جان آنها مي­شود. به همين دلايل اصول مربوط به آموزش همگاني جزيي جدايي ناپذير از آموزش­هاي شهروندي در اين كشورها است. البته در حال حاضر با پيشرفت علم در اين زمينه، سيستم هاي اعلام و اطفاء حريق نيز به شكل قابل توجهي از آتش سوزي ها جلوگيري كرده اند.

اكنون در كشورهاي پيشرفته، اغلب افراد با اصول حفاظت از طريق و مسائل تجهيزات ايمني و آتش نشاني آشنا بوده و در نتيجه علاوه بر رعايت اصول پيشگيري از بروز آتش ­سوزي، آمادگي لازم جهت مقابله با آتش ­سوزي­ ها، حتي در لحظات اوليه و وقوع آن را دارند. اين امر مهم به نوبه خود در اثر سال­ها تلاش، جهت آموزش عمومي حفاظت از حريق صورت گرفته است. به عنوان مثال در انگلستان بارها عليه حريق بسيج عمومي اعلام شده است تا اقتصاد كشور صدمات كمتري ببيند (اوشا، ۲۰۰۶: ۱۹). در مورد آموزش مسايل حفاظت از حريق، آتش نشاني لندن برنامه­ هاي متعددي از انتشار نشريات مربوط به ايمني حريق گرفته تا بازديد از مدارس و گفتگو با كودكان دارد (همان). در آمريكا پس از آتش­سوزي مهيب ۹ اكتبر سال ۱۸۷۱ در شيكاگو، اين روز روز آتش­ سوزي بزرگ شيكاگو ناميد شد تا خاطره آن روز مصيبت ­بار براي هميشه در تاريخ آمريكا ثبت شود. در سال ۱۹۱۱، انجمن روساي آتش­ نشاني آمريكاي شمالي تصميم گرفت اين روز را روز پيشگيري از آتش­ سوزي اعلام كند تا در اين روز با انجام فعاليت­ هاي مختلف، ضرورت رعايت اصول پيشگيري از بروز حريق و همچنين اهميت آشنايي با اصول مبارزه با آتش را به مردم يادآوري كرده و آموزش دهد. در سال ۱۹۲۲، انجمن غيردولتي حفاظت از حريق آمريكا پيشنهاد كرد نظر به اهميت موضوع، اين مدت به يك هفته افزايش پيدا كند. در نتيجه از آن تاريخ به بعد، هر سال از روز ۹ اكتبر به مدت هفت روز، هفته پيشگيري از حريق اعلام مي­گردد و طي آن اين هفت روز، مسايل مختلف حفاظت از طريق به عموم مردم آموزش داده مي­شود(قاسملو، ۱۳۸۲: ۵۹).

ادامه مطلب

سيستم هواي فشرده و كف در تجهيزات ايمني و آتش نشاني: تجهيزات ايمني و آتش نشاني از مهم ترين عواملي است كه نقش بسيار مهمي در اطفاء حريق توسط آتش نشانان دارد. نوع اين تجهيزات و همچنين طرز استفاده از آن ها توسط آتش نشان ها موضوع مهمي است كه در ايستگاه هاي آتش نشاني بايد رعايت شود. تجهيزات ايمني و آتش نشاني بايد مطابق با استاندارد هاي روز دنيا بوده تا علاوه بر كارايي بيشتر، راندمان كاري آتش نشان ها افزايش يابد.

سيستم هواي فشرده و كف در تجهيزات ايمني و آتش نشاني

سيستم هواي فشرده و كف يا CAFS، در محيط هايي مثل روستاها مزاياي بسيار بزرگي دارد كه بعنوان كلاس منظم A فوم، براي نفوذ بسيار محافظ مي باشد. با اين حال، در حال حاضر باتوجه به ساختاري كه در اطفاء حريق و رويكرد آن وجود دارد، سيستم هاي حمله آتش كه داراي مواد افزوي كف يا هوا مي باشد، مي تواند به آتش نشان كمك شاياني كند. با استفاده از اين سيستم، آتش نشان به راحتي مي تواند خط آتش را مهار كند و همچنين با توجه به وجود هواي فشرده در اين سيستم، فاصله خود را از اين خط آتش كم كند و خطرات بسيار كمتري را احساس كند. در واقع علاوه بر اطفاء حريق ساده تر، آتش نشان خطرات كمتري را به خود وارد مي كند. در طول ده سال گذشته، تحقيقات بسيار زيادي در توانايي فوم(كف) و سيستم هواي CAFS در آتش نشاني شده كه در سركوب كلاس A متمركز شده است و وجود آن به وضوح بسيار بهتر از آب است. پيشنهاد مي شود مقاله اي مشابه با مقاله “نگاهي به فوم آتش نشاني جديد در تجهيزات ايمني و آتش نشاني” مطالعه شود.

تكنيك هاي جستجو و نجات و حمله اوليه بر روي آتش سوزي در خواص كوچك يا متوسط ​​را مي توان بلافاصله با استفاده از CAF (به DRA) آن را به عنوان اجازه مي دهد تا به آتش زودتر حمله، تيم ها را به بالاتر از آتش نشاني با خيال راحت تر بهبود يافته است، و جستجو به موثر تر انجام شود. اين به خاطر پرتاب آن ديگر، مقدار كاهش مي يابد بخار توليد شده توسط آن، تاثير قابل توجهي آن بر توسعه آتش يك بار “رنگ” بر روي سقف و ديوار و اثر آن بالا بردن هواپيما خنثي در محفظه. اين سيستم در سيستم هاي اعلام و اطفاء حريق مورد استفاده قرار نمي گيرد و فقط در تجهيزات ايمني و آتش نشاني مورد استفاده قرار ميگيرد.

ادامه مطلب

مقررات استفاده اسپرينكلرها در سيستم هاي اعلام و اطفاء حريق: همانطور كه در مقاله هاي پيشين در رابطه با سيستم هاي اعلام و اطفاء حريق اسپرينكلر(Sprinkler) صحبت شد، اين سيستم ها يك روش براي حفاظت از حريق است. اين سيستم هاي اعلام و اطفاء حريق اسپرينكلر از يك منبع آب تشكيل شده است كه فشار و جريان كافي را براي مجموعه از از لوله هاي توزيع آب فراهم مي كند و چند اسپرينكلر به آن وصل شده است. براي اين سيستم هاي اعلام و اطفاء حريق در اروپا قوانيني جهت استفاده از آن ها ايجاد شده است.

مقررات استفاده اسپرينكلرها در سيستم هاي اعلام و اطفاء حريق

هرچند تعداد قوانين فدرال كه در زمينه استانداردهاي ساختماني وضع شده است بسيار كم است، ولي اين قوانين عموماً به زمينه هاي قضايي سپرده شده و دولت فدرال از ابزارهاي تامين مالي براي ترويج اين استانداردها در برابر حريق در ساخت و سازها استفاده كرده است. در سال ۱۹۹۰ ميلادي، كنگره آمرييكا مصوبه اي با عنوان “قانون ايمني هتل” گذراند. اين قانون همه هتل ها و سالن هايي مشابه كه وجوه فدرال را دريافت مي كنند، بايد الزامات مربوط به حريق و ساير الزامات ايمني را رعايت كنند. مشخص ترين اين الزامات، تعبيه اسپرينكلر مي باشد. با افزايش هتل ها و اقامتگاه هايي كه با هدف پذيرش بازديدكنندگان دولتي تاسيسات خود را ارتقاء مي دهند، اين سيستم رفته رفته جنبه صنعتي به خود گرفته است ولي همچنان هيچ آيين نامه اجباري براي آن وجود ندارد.

افزايش حمايت از اين سيستم هاي اعلام و اطفاء حريق در انگلستان كه بدليل لابي گري موثر در شبكه ملي اسپرينكلر هاي اطفاء حريق اروپا و انجمن اسپرينكلرهاي خودكار بريتانيا رخ داده موجب شده تا سيستم هاي بيشتري از اين نوع نصب شوند. بعنوان مثال دولت انگليس در صدمين شماره بولتن ساختماني توصيه كرده تا بيشتر مدارس تازه تاسيسبه حفاظت در برابر حريق با استفاده از اسپرينكلر مجهز شوند. در سال ۲۰۱۱ نيز ولز به اولين كشوري در جهان تبديل شد كه نصب اسپرينكلرهاي اطفاء حريق در منازل تازه احداث شده را الزامي اعلام كرد. اين قانون شامل آپارتمان ها و منازل و همجنين تمام درمانگاه ها و اقامتگاه هاي دانشگاهي تازه ساز مي شود. در اسكاتلند نيز همه مدارس جديد و همچنين همه پاركينگ ها، گرم خانه ها و آپارتمان هاي بلند مرتبه به اسپرينكلر مجهز هستند. در بريتانيا نيز با توجه به اين كه علاقه زيادي به تجهيزات ايمني و آتش نشاني نشان مي دهد، اسپرينكلرها نيز وارد مقررات ساختمان سازي و استانداردهاي ساختماني وارد شد.

ادامه مطلب

سيستم هاي اعلام و اطفاء حريق اسپرينكلر(Sprinkler) يك روش براي حفاظت از حريق است. اين سيستم هاي اعلام و اطفاء حريق اسپرينكلر از يك منبع آب تشكيل شده است كه فشار و جريان كافي را براي مجموعه از از لوله هاي توزيع آب فراهم مي كند و چند اسپرينكلر به آن وصل شده است. در گذشته فقط در كارخانه ها و ساختمان هاي بسيار بزرگ از اين سيستم استفاده مي شد ولي در حال حاضر اين سيستم ها در منازل و ساختمان هاي كوچك با قيمت هاي مناسب عرضه مي شوند. از اين سيستم هاي اطفاء حريق بطور گسترده در تمام دنيا استفاده مي شود و هرساله بيش از چهل ميليون از اين سيستم ها نصب مي شود. تقريباً بيش از ۹۶ درصد از آتش سوزي ها در ساختمان ها بطور كامل توسط يك سيستم اطفاء حريق اسپرينكل مي تواند مورد محافظت قرار گرفته و كنترل شود.

سيستم هاي اعلام و اطفاء حريق اسپرينكلر(Sprinkler)

تا دهه ۱۹۴۰ اسپرينكلر ها بطور تقريبي فقط براي حفاظت از ساختمان هاي بزرگ تجاري مورد استفاده قرار ميگرفتند اما ساختمان هايي كه مالكين آن ها مي توانستند با صرفه جويي در هزينه هاي بيمه اي، هزينه اين سيستم ها را تامين كنند. اما گذشت چندين سال، امروزه طبق مقررات و استانداردهايي كه اسپرينكلرهاي اطفاء حريق در بخش هاي آمريكاي شمالي كه شامل مدارس، بيمارستان ها، هتل ها و برخي ساختمان هاي ديگر كه جزء تجهيزات ايمني و آتش نشاني اجبار بشمار مي روند مي شد.

امروزه اسپرينكلر‌ها در اغلب ساختمان‌هاي ديگر مانند مدارس و مجموعه‌هاي اقامتي نصب مي‌شوند. اين وضعيت تا حد زيادي ناشي از لابي‌گري‌هاي صورت گرفته توسط شبكه‌ي ملي اسپرينكلر‌هاي اطفاء حريق، شبكه‌ي اسپرينكلر‌هاي اطفاء حريق اروپا و انجمن اسپرينكلر‌هاي اطفاء حريق خودكار بريتانيا است. در اغلب موارد، مقررات ساختماني در اسكاتلند و انگلستان به جهت رعايت ايمني افراد حاضر در انواع خاصي از املاك، نصب سيستم‌ هاي اطفاء حريق اسپرينكلر را در اين محل‌ ها ضروري دانسته‌ اند.

ادامه مطلب

سيستم هاي اعلام و اطفاء حريق آيروسل(Aerosol): اطفاء حريق آئروسل متراكم، شكلي از سيستم اطفاء حريق مشابه سيستم اطفاء حريق گازي يا سيستم اطفاء حريق شيميايي خشك و مبتني بر ذرات است. اطفاء حريق آئروسل از عاملي براي خاموش كردن آتش استفاده مي‌ كند كه حاوي ذرات جامد بسيار ريز و ماده‌ ي گازي است. ذرات ريز آئروسل متراكم و گاز سيال خروجي توسط يك واكنش گرما زا توليد مي‌ شوند. اين ذرات تا زمان خروج از تجهيز به حالت بخار باقي مي‌مانند. مواد اطفايي آيروسل در درون سيستم متراكم و سردند و به‌صورت ذرات جامد تخليه مي‌شوند.

سيستم هاي اعلام و اطفاء حريق آيروسل(Aerosol)

برخلاف سيستم اطفاء حريق گازي كه تنها گاز بيرون مي‌دهد و نيز عوامل خاموش‌ كننده‌ ي شيميايي خشك كه ذرات پودر مانندي با ابعاد بزرگ(۲۵ تا ۱۵۰ ميكرومتر) هستند، سيستم اطفاء حريق آئروسل متراكم توسط انجمن حفاظت از حريق آمريكا(NFPA)، به‌عنوان منتشركننده‌ي ذرات بسيار كوچك با ابعاد كمتر از ۱۰ ميكرومتر معرفي مي‌شوند. ذرات جامد آيروسل داراي ابعاد جرمي بسيار كوچك‌تري نسبت به عوامل خاموش‌كننده‌ي شيميايي هستند، مدت بيشتري در هوا معلق مي‌مانند و در منطقه‌ي تحت محافظت، پسماند كمتري از خود به‌ جاي مي‌گذارند. درحالي‌ كه سيستم اطفاي حريق شيميايي خشك بايد مستقيماً به سمت شعله هدف‌گيري شوند، آئروسل‌هاي متراكم، عوامل اطفاي حريق احاطه‌ كننده‌اي هستند و ازاين‌رو صرف‌ نظر از محل و ارتفاع آتش مي‌توانند مؤثر باشند. سيستم اطفاء حريق شيماييِ تر، مانند مواد داخل خاموش‌كننده‌هاي كف، بايد مانند سيستم اطفاء حريق شيميايي خشك مستقيماً به سمت آتش پاشيده شوند. عامل آئروسل مي‌تواند بوسيله‌ عمل مكانيكي، الكتريكي يا تركيبي از عمل الكترومكانيكي به سمت هدف پرتاب شود.

مكانيسم ابتدايي سيستم هاي اعلام و اطفا حريق آئروسل متراكم با استفاده از واكنش‌ هاي شيميايي با راديكال‌ هاي آزاد شعله، و درنتيجه جلوگيري از فرايند سوختن آتش، چهارمين مؤلفه‌ي چهارضلعي آتش را نشانه مي‌ رود. بطور مثال، ذرات آئروسل متراكم شامل كربنات پتاسيم(K2CO3) است كه از تجزيه‌ ي گرمايي تركيب جامدي به شكل آئروسل به دست مي‌آيد كه شامل نيترات پتاسيم است كه نقش اكسيدكنندگي دارد. هنگامي كه ذرات آئروسل آتش را فرا مي‌گيرند و با آن تماس پيدا مي‌كنند، اين ذرات گرماي آتش را به‌عنوان انرژي دريافت مي‌كنند، تجزيه مي‌شوند و مقدار زيادي راديكال پتاسيم (K+) (يون‌هايي با الكترون منفرد) آزاد مي‌كنند. راديكال‌ هاي پتاسيم با راديكال‌هاي آزاد هيدروكسيد(OH+)، هيدروژن(H+ ) و اكسيژن(O+) كه به ادامه‌ ي فرايند سوختن كمك مي‌كنند پيوند ايجاد كرده و مولكول‌هاي بي‌ضرري مانند هيدروكسيد پتاسيم (KOH) و آب (H2O) توليد مي‌كنند.

عوامل آئروسل متراكم، مكانيسم اطفاء حريق ثانويه‌ اي نيز دارند كه سه مؤلفه‌ي ديگر چهارضلعي آتش را تحت تأثير قرار مي‌دهد. آئروسل با فراگرفتن آتش با ابري غليظ از ذرات ريزي كه ابعاد جرمي كمتر از ۱ تا ۲ ميكرومتر دارند آن را سرد مي‌كنند. اگرچه سطح مقطع هر ذره بسيار كوچك است، تعداد زيادِ ذراتي كه شعله‌هاي آتش را محاصره كرده و به آن نفوذ مي‌كنند، سطح مقطع به‌قدر كفايت بزرگي را براي جذب گرماي شعله‌هاي آتش فراهم مي‌آورد. بر روي سطح ذرات، بازتركيب راديكال‌هاي آتش كه به‌عنوان انرژي در واكنش شركت مي‌كنند جذب مي‌شوند:

ادامه مطلب

تجهيزات ايمني و اتش نشاني: سازمان آتش‌ نشاني نام سازماني دولتي و يا خصوصي است كه وظيفه مقابله با آتش و برخي ديگر از سوانح و حوادث را بر عهده دارد. اين سازمان ها سالانه تعداد زيادي آتش نشان جذب مي كنند و آن ها را در تجهيزات ايمني و آتش نشاني تعليم داده و در ايستگاه هاي آتش نشاني مستقر مي كند.

شرح وظايف تجهيزات ايمني و آتش نشاني

در برخي كشورها از جمله ايران، وظيفه آتش‌ نشاني فقط به مبارزه با حريق خلاصه نمي‌شود. براي مثال سازمان آتش‌ نشاني و خدمات ايمني شهرداري تهران، شرح وظايف خود را بدينگونه برشمرده‌ است:

• مقابله با هرگونه آتش‌ سوزي
• نجات محبوس شدگان در زير آوار ساختمان، خودروي تصادفي، آسانسور و…
• مقابله و پيشگيري از سقوط اجسام و درخت از ارتفاع و احتمال خطر براي شهروندان

تاريخچه تجهيزات ايمني و آتش نشاني در ايران

نخستين شهر كشور كه به تجهيزات ايمني و آتش‌ نشاني مجهز شد، شهر تبريز بود. در سال ۱۲۲۱ خورشيدي، روسها در اين شهر نخستين سازمان آتش‌ نشاني ايران را تأسيس نمودند كه برج آتش‌نشاني تبريز از يادگارهاي آن دوران است. دومين و سومين واحدهاي آتش‌ نشاني رسمي در جنوب كشور و در شهرهاي مسجد سليمان و آبادان براي حفظ تأسيسات ايجاد شده در پالايشگاه آن شهرها تأسيس شد. سپس با توجه به ايجاد زير ساختهاي اقتصادي در اقصي نقاط كشور، ايجاد واحدهاي اطفايي در مناطق مختلف كشور آغاز گرديد كه مي‌توان به احداث واحدهاي آتش‌ نشاني(اطفائيه) در بلديه آنروز نام برد كه در قطبهاي اقتصادي و صنعتي كشور ايجاد شده و بطور مثال احداث پايگاه‌ هايي در تهران ۱۳۰۳، قزوين ۱۳۰۳، اهواز ۱۳۰۴، بندر انزلي ۱۳۰۵، شهر رشت ۱۳۰۵،مشهد مقدس ۱۳۱۲، شهر زنجان ۱۳۲۷، شهر اصفهان ۱۳۲۸ و شهر شيراز ۱۳۲۹ نام برد.

حرفه آتش‌ نشان در تجهيزات ايمني و آتش نشاني

زمان‌هاي آتش‌ نشاني با هدف اصلي نجات جان و اموال انسان‌ ها تشكيل شده‌اند بنابراين يك آتش‌ نشان قادر است در بحراني‌ترين شرايط محيطي و زيان آورترين شرايط كاري به ياري حادثه ديدگان بشتابد. با توجه به آمارهاي حريق و حوادث، تعداد مصدومين و فوت شدگان مأموران آتش‌نشان در طي ساليان اخير نگران كننده است چرا كه آتش نشانان در محيط‌هاي پر مخاطره آميز و از جمله انفجارات به امداد رساني و عمليات مي‌پردازند، لذا آسيب‌پذيري آنان در حد بالايي است.

ادامه مطلب